Welke trays, bakjes, potjes, potten, onderstellen en onderschalen
Inleiding : Waarom dit artikel
Ik moet meestal niet lang nadenken over wat ik in de checklists zal schrijven. Ik kijk naar de laatste vragen in mijn chat- of mailbox en de inspiratie loopt binnen. Ook op sociale media, vooral op Fac
Ebook, krijg ik ook heel veel pijn in de ogen als ik sommige mensen fier hun zaailingen zie tonen. 8 opeengepakte tomatenplantjes met een haarfijne steel die huilen en schreeuwen naar ruimte en licht. Je hebt de foto's wellicht ook al gezien. Ik had eerder al een artikel geschreven
Alles wat ik weet over voorzaaien. Ik had het daar over de principes van voorzaaien, waarom voorzaaien, water en licht, in grote lijnen waarin je kunt voorzaaien. In dit artikel ga ik nog dieper in op waarin je kweekt, niet enkel het voorzaaien maar ook het verspenen en het verder opkweken op het terras bijvoorbeeld.
Pijn in de ogen
Wat, waarin zaaien en hoe ?
DEEL 1 - Zaaien in een tray
Ik zaai in een
tray om
plaats te
winnen. Inderdaad de
paprika plant komt bij mij in een
12 liter pot op het terras. Maar dat wil niet zeggen dat ik die nu al in een
12 liter pot zal zaaien. Mocht ik dat doen, dan staat mijn huis vol. Ook heb ik in mijn
propagator of op de vensterbank geen plaats voor 12 liter
potten. In een
tray zaai ik altijd in mijn eigen zaai- en stekgrond mix van 3/4
kokosgrond en 1/4
perliet. In die mix zit weinig voeding dus wanneer het plantje doorgeworteld is in de cellen van de
tray moet ik die verspenen naar rijkere grond. In de
kokosgrond zitten wel essentiële voedingselementen zoals natuurlijke kalium, en
fosfor in matige hoeveelheid en sporen van stikstof, calcium, magnesium, boor, chorine, ijzer, mangaan, molydenum en zink.
kokosgrond is dus heel geschikt om in te zaaien en is ook nog een hernieuwbare bron, turf waar de gewone zaaigrond uit gemaakt is heeft teveel tijd nodig om weer aan te groeien om van een hernieuwbare bron te spreken.
In een tray altijd 1 kluit en enkel zaailingen
Een beetje een rare titel maar ik verklaar me nader. Persoonlijk kies ik er voor om altijd de plugjes uit 1 cel in één kluitje te verplanten. Ik ga die niet meer scheuren of plantjes lospeuteren.
Een ander principe is dat ik in
trays altijd zaai-en stekgrond gebruik en de zaailingen verspeen zodra ze overgaan van zaailing naar plantje. Bij de meeste planten is dat wanneer het tweede of derde paar blaadjes begint te groeien. Dat is ook het ogenblik dat de voeding uit het zaadje opgebruikt is en dat de zaailingen extra voeding moeten krijgen.
Hoeveel zaadjes per tray ?
Hoeveel zaadjes je in een
tray zaait hangt af van welke groente je zaait maar ook van het feit of je nog een selectie wilt maken. Van
pepers en
paprika's zaai ik 2 zaadjes per cel. Zo ben ik bijna zeker dat ik per cel een plantje overhoud. Wat ik dan doe is één zaailing wegknippen met een schaar.
Hoeveel zaadjes per cel ?
Hier hangt het ervan af hoe ik de plantjes wil uitplanten.
kropsla, een
peperplant of een courgette plant ik per 1 plantje uit dus ik mik op 1 gezond plantje per cel. In dat geval zaai ik ook één zaadje of als de prijs van de zadensoort laag is, zaai ik er twee om de beste over te houden en de zwakste weg te knippen. Bij dure F1
zaden pas ik dit truukje niet toe.
Wil ik meerdere plantjes verplanten in zijn geheel zoals ik dat met peterselie, bloemen,
pluksla, rucola, ... doe ... dan zaai ik meerdere zaadjes in 1 cel. Zaai nooit te dicht in de cel, ik zaai zelden meer als 6 zaadjes in 1 cel. Experimenteer ook eens met verschillende aantallen. Ik weet nu uit ervaring dat wanneer ik 6 zaadjes
pluksla uitplant op 10 cm uit elkaar in mijn
winter serre tuinkast, dat veel te dicht is. Mijn
pluksla Witte Dunsel stond dus vorige winter te dicht opeen en schoot vrij snel op. Volgende keer ga ik ofwel 3 zaadjes met cel zaaien of mijn plugje met 6 zaadjes op 20 cm uitplanten. Het is belangrijk dat je het principe snapt van aantal zaadjes en plantafstand.
Welke tray voor welke groente ?
De gewone trays
Met gewone
trays bedoel ik
trays van 51cm op 30cm en een diepte van +/- 5 cm. In
onze webwinkel bestaan ze uit hard of zacht plastic en zijn er verschillende diameters. Ik ga van groot naar klein.
trays met cellen diameter +/- 5cm
In die
trays zaai ik alle gewassen die ik in bosjes wil uitplanten (zie hoger). Ook de grootste
moestuinzaden zaai ik in deze
tray. De
zaden die groter zijn als een halve centimeter echter zaai ik op een andere manier, dat lees je later als ik het over potjes heb. Maar
Rode biet,
komkommer, augurk, meloen, ... gaan nog in deze
tray. Grote
pompoenzaden dan weer niet.
Soms zul je me wel betrappen met een grote tray (5 cm diameter) voor kleinere zaden maar dat kan ook met luiheid te maken hebben :)
trays met cellen diameter +/- 4 cm
In
trays met gaten van 4 cm zaai ik een tussenmaat van
zaden tussen 2 en 4 cm.
spinazie,
veldsla, veel bloemensoorten (als je ze al niet in bosjes wil in de grotere
trays), tomaten,
aubergines,
pepers,
paprika's, ... Deze
tray is ook ideaal als je maar 1 soort wilt kopen, je kunt er heel veel in kwijt.
trays met cellen van +/- 3 cm
Dit is voor de kleine zaadjes die je individueel wilt zaaien, sla bijvoorbeeld, ook koolzaadjes zijn vaak rond de 1mm. Onthoud dat je in de gewone
trays uit zacht plastic 104 plantjes (3,5 cm) kunt kweken in dezelfde ruimte van een
tray met 73 gaatjes (diameter 4 cm) waar je 73 plantjes kunt zaaien. Maak dus zeker een bewuste keuze in welke
trays je zaait.
De deep root trays
Sommige gewassen maken heel snel diepe wortels aan. Wanneer de wortels beneden komen kunnen ze niet verder en draaien ze rond op zoek naar voedsel en water maar het enige wat ze vinden is de bodem van je
tray, en echt voedzaam is die niet. De planten worden daar niet gelukkig van en al van in het begin hebben ze een valse start. Zelf ooit al een dag in te kleine schoenen rondgelopen ?
Daarvoor bestaan er deep root
trays, ofwel
trays voor gewassen met diepe wortels. In
onze webwinkel vind je ze met 60 gaten van 4,8 cm x 4,8 cm in 3 dieptes : 9 cm, 12 cm en 15 cm. Hier een overzicht waarvoor ik ze gebruik :
Een onderstel voor de
trays
Omdat je niet in ieder celletje water zou moeten geven, want met een
tray of 10 zou je werkelijk gek worden, en ook omdat plantjes nu eenmaal van onderuit drinken, geef je best water in een bak waarin je
trays staan, ook wel een onderstel genoemd. Ik gebruik deze twee modellen :
-
tray Onderstel 53 X 30 X 3,5cm met waterafloop op 1cm van de bodem - Dit onderstel is perfect geschikt voor alle trays en je kunt de tray een beetje opheffen en in het onderstel water geven.
- Kweekbak zwart dik plastic 56cm x 42cm x 9cm Deense bak - Deze bak is uit dik hard plastic en daar kun je ook later je P7, P9, P11 of zelfs je 5 liter potten inzetten en makkelijk verplaatsen. Het tray onderstel is dat net iets te weinig stevig voor en dient enkel voor trays.
DEEL 2 - Zaaien in een kweekbakje
In
onze webwinkel vind je ook verschillende formaten
zaaibakjes van klein tot groot. Je kunt er heel snel mee werken, sneller dan heel veel potjes of een
tray vullen bijvoorbeeld. Veel moestuiniers zaaien in een
zaaibakje zoals ik zaai in een
tray. Met het oog op verspenen. Maar omdat de wortels van de plantjes dan gauw in één kluwen geraken en je die moet zien te ontrafelen zaai ik nooit voor in een
zaaibakje. Waarvoor gebruik ik dan wel
zaaibakjes ?
Voor het zaaien van kiemgroenten
Een mevrouw uit Frankrijk groeit op grote schaal kiemgroenten met onze
zaaibakjes. Ze vult ze tot 0,5 cm van de rand met goed vochtige zaai-en stekgrond, ze heeft een plankje met handvat gemaakt op de aarde aan te drukken en strooit vervolgens de zaadjes uit op de licht aangedrukte aarde. De vochtigheid van het verdampen van de aarde is voldoende om de zaadjes te doen kiemen. In het weekend verkoopt ze de bakjes op de lokale boerenmarkt.
Voor het zaaien van gewassen die snel groeien en heel makkelijk verspenen
In de
zaaibakjes zaai ik ook breedwerpig voor om later te verspenen. Gewassen die snel groeien en in die korte periode geen groot wortelgestel aanmaken. Sla bijvoorbeeld, met koolsoorten zou het wellicht ook nog gaan, tomaten ook (ook al gebruik ik ook
trays voor mijn tomaten). Je moet het eens uittesten en voor jezelf bepalen van jij het gemakkelijkste vindt.
DEEL 3 - Jonge planten verspenen in potjes
Op bepaalde momenten kun je je jonge plantjes maar beter uit een
tray of een
zaaibakje verspenen in de volle grond. Het kan nog te koud zijn buiten maar ook kun je er voor kiezen om je jonge plantjes in potjes te verspenen om ze te beschermen tegen vogels, slakken of andere diertjes die even gek zijn op groentjes als wij.
!! Het doel van de plantjes is om ze verder te laten groeien tot de plantjes in het potje goed doorgeworteld zijn. Zorg dus dat je timing goed is in functie van de uitplant. Plantjes die te lang in een potje verblijven krijgen 'rootbound' of wortelverstikking, plantjes die niet genoeg doorgeworteld zijn, zijn lastig om uit te planten. Met de
Moestuinplanner op deze site krijg je de juiste data voor zaaien, verspenen, uitplanten, bemesten, ... zeker de moeite waard om eens te bekijken.
Welke potjes gebruik ik ?
Ik gebruik om te verspenen drie maten van potjes. De potjes zijn niet de plaats waar de plantjes volwassen worden. De
trays en
zaaibakjes gebruikten we eerder al om plaats te winnen, op onze vensterbank, tuinkast of
propagator. Verspeenpotjes geven de planten de tijd, voeding en ruimte om verder te groeien tot jonge plantjes om uit te planten. Afhankelijk van de grootte van de plantjes en de duur dat ze in het verspeenpotje moeten blijven, kies ik mijn potjes. Ik gebruik 3 soorten verspeenpotjes. Ik plaats er meteen ook de gewassen bij die ik er in opkweek tot jonge plantjes om uit te planten :
P7 potjes : 7 x 7 cm omtrek en 8 cm diep
- Bladgewassen : andijvie, selder, rucola, sla, spinazie, sla en snijbiet
- Koolgewassen : bloemkool, boerenkool, broccoli, Koolrabi, rode kool, savooikool, spruitkool en witte kool (potgrond goed aandrukken)
- Wortelgewassen : knolselder, knolvenke, pootuien en Rode biet
- Vruchtgewassen : cucamelon, kerstomaatjes, pottomaten en augurk
- Kruiden : basilicum, dille, kervel, koriander, munt, dragon, koriander, salie, rozemarijn en peterselie
P9 potjes : 9 x 9 cm omtrek en 10 cm diep
P11 potjes : 11 x 11 cm en 12 cm diep
- Vruchtgewassen : pompoen, courgette, meloen.
- Wortelgewassen : Knoflook
Aardbeien kweken in ronde
potten
DEEL 4 - Welke potten voor welke volwassen plant
Kies je ervoor om je groenten, fruit of kruiden volledig op te kweken in
potten dan heb je de juiste pot nodig die groot genoeg. Je kan zowat alles in
potten kweken op je terras, balkon of plat dak. Een pot moet de grond, voeding en het vocht bevatten die nodig is om een plant blad, bloem en/of vrucht te laten produceren. Ook de wortels van de plan moeten voldoende plaats hebben. De pot moet ook voldoende tegengewicht bieden voor planten die in de hoogte groeien of zware vruchten produceren. Een courgetteplant of tomaten kweken in een P7 potje zal waarschijnlijk geen succes opleveren :) Naast een gebrek aan ruimte voor de wortels, zal de plant ook omkomen van de honger en de pot zal barsten en omvallen door het gewicht. Misschien een een leuke prijsvraag voor mijn YouTube kanaal. Een courgettezaadje planten in een P7 pot en wachten tot het potje omvalt. Wie het dichtste bij zit wint een pakket
moestuinplantjes. Wat denken jullie ?
Sommige plantjes zijn klein genoeg om meerdere in één pot te zaaien, andere zijn te groot en moeten in per 1 in een pot. De diepte van een pot moet minimum 20 cm zijn en je zult 2 tot 3 keer water moeten geven per week. Een pot met een onderschaal of een
Deense bak is heel handig om van onderuit de water te geven. Bovenop water geven spoelt je grond weg en is niet zo goed.
Hieronder stel ik je mijn lijst voor van potgroottes per gewas :
Bladgewassen in potten
-
kropsla : 5 liter pot (1 plant per pot)
-
pluksla, Mesclun (Aziatische slamix), Mizuna, Rucola, ... 5 liter pot (breedwerpig zaaien)
-
prei : Plant 18 preiplanten in een 25 liter pot
- Selder : 8 liter pot (1 plant) of 40 liter pot (5 planten)
-
spinazie : 8 liter pot (3 planten per pot) ; 40 liter pot (plant 10 planten per pot)
- Warmoes / Snijbiet : 8 liter pot (1 plant) of 40 liter pot (5 planten)
- Zuring : Groei in een 25 liter pot (zaai breedwerpig en dun uit op 6 tot 8 cm)
Peulgewassen in potten
Koolgewassen in potten
Deep root 
zaaibakjes met gaatjes onderin
