Inleiding
Welkom in onze ultieme gids die je moet helpen bij het aanleggen van jouw moestuin, jouw bron aan zelf gekweekt voedsel waar je heel veel vreugde uit zal halen. Zet je even schrap want in dit artikel probeer ik het aanleggen van een moestuin vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Een kort artikel zal het niet zijn gezien ik een moestuin aanleggen in verschillende dimensies wil toelichten met één doel : iedereen die dit leest moet een moestuin starten.
Ik ga in dit iets vertellen over de 5 redenen waarom iedereen een moet een moestuin beginnen. Daarna vertel ik 3 keuzes die je moet maken voor je compost, spade, hark of schop de grond raakt. Die keuzes zullen er voor zorgen dat je de fouten gaat vermijden die ik allemaal gezien of zelf gemaakt hebt. Eens je die keuzes gemaakt hebt, geef ik je al mijn 'een moestuin ontwerpen tips'. En als je je moestuin dan ontworpen hebt en de grond klaargemaakt, help ik je met de planning van je moestuin.
Ik wens je veel leesplezier en een prachtig begin van je moestuin toe.
Voorwoord : De 5 ultieme redenen die mij overtuigden om een moestuin te starten
5 redenen om een moestuin te starten ? Onze grootouders en hun voorouders stelden deze vraag niet. Het was logisch dat je je eigen groenten kweekte. Had het internet bestaan in de jaren voor 1960 en was ik 50 jaar jonger geweest, dan was de titel van dit artikel: "Wat zijn de redenen om geen moestuin te hebben". Na de tweede wereldoorlog was eten schaars en had iedereen een moestuin.
Eind de jaren 50 ontstonden de grote warenhuisketens zoals GB (België) en Hema (Nederland). Voedsel kwam niet langer meer uit de moestuin maar lag in de winkel. Mijn ouders zijn getrouwd in 1962, zowel mijn vader als mijn moeder komen uit een familie met een grote moestuin. Het ganse gezin was betrokken bij de moestuin, mijn ooms en tantes praten er nog over. In ons gezin (één generatie later) is nooit een zelf geteeld gewas op tafel gekomen, wij gingen naar de Maxi GB in Waregem ... met de auto. Als kind kende ik wel nog de lokale boer die met een grote kar zijn seizoensgroenten deur en deur kwam verkopen.
Hij had een luidspreker op zijn kar waarbij hij in rijmvers zijn groenten aanprees, zalig was dat. Alle vrouwen stormden met de "portemonnee" onder de arm naar buiten en stonden te babbelen rond de 'groentekar'. Geleidelijk aan kon de rijmende groenteventer niet meer concurreren met de supermarkten door de globalisering van onze economie. Betere transport mogelijkheden, betere technologie en betere communicatiemiddelen hebben ervoor gezorgd dat de luidspreker op zijn 'groentekar' op een dag voor goed zweeg ...
Hier zijn 5 redenen om een moestuin te houden, ook al liggen er groenten in iedere winkel.
Reden 1 : Groenten die we zelf kweken in de moestuin smaken beter
Hoe komt het toch dat onze eigen groenten beter smaken dan die uit de winkel ? Voor mij bestaat het antwoord uit meerdere delen.
Een eerste reden waarom je eigen groenten lekker zijn is de versheid en de rijpheid. Logisch want je eet wat er op dat moment volop in seizoen is. De groenten of het fruit dat je zelf kweekt, oogst je rijp en uiteraard kraakvers. Tot het laatste ogenblik bleef de groente in de grond of aan de plant. Uit studies blijkt dat zelf gekweekte groenten meer natuurlijke suikers en meer anti-oxidanten bevatten. Groenten die gekweekt worden voor de supermarkt worden geoogst voor ze rijp zijn en rijpen nog tijdens het transport of in grote koelcellen waar ze bewaard worden om later te verkopen. Vroegrijpe groenten zijn saaier.
Wat meer smaak oplevert bij zelf gekweekte biologische groenten is de voeding. Organische meststof (compost, humus, organische mestkorrels, ...) bevat veel meer mineralen, mineralen (calcium, Magnesium, mangaan, koper, ijzer, ...) die ze doorgeeft aan de plant. Een traditionele landbouwer sproeit zijn land elk jaar dood met herbiciden en voedt zijn groenten met kunstmest. Hierbij ligt de aandacht heeft op de grootte en het gewicht van groenten dan aan smaak. Groenten worden meestal per (kilo)gram verkocht, niet per smaakeenheid. De voedingsindustrie past zich aan de winst die de groenten opleveren. Ook al is winst hier relatief. Voor de industrieel gekweekte gewassen krijgen de boeren dan nog vaak te weinig.
Massaproducenten kiezen hun rassen niet altijd op basis van smaak, de logistieke en financiële belangen nemen vaak de bovenhand. De aardappelen moeten kilometers vervoerd kunnen worden met een vrachtwagen en komkommers moeten in een houten bak met specifieke afmetingen kunnen passen.
Reden 2 : Een moestuin beginnen geeft je lichaam en geest kracht
Biologisch moestuinieren geeft je beweging. Je kiest zelf het niveau van je fysiek werk. Je kunt spitten maar je kunt ook een woelvork gebruiken of een gemotoriseerde tuinfrees. Je kunt je uitleven met je tuinslang en met water te sleuren, maar je kunt ook een mulchlaag aanbrengen waardoor je minder water moet geven of je werkt met een bewatering met een druppelsysteem. Je bent ook vaak onderweg met je kruiwagen, dus je kunt eigenlijk je eigen fitness programma samenstellen in de moestuin. Ook geeft zelf voedsel kweken onze geest heel veel voldoening. Eten kweken zin in onze genen en dat voel je een gezonde geest in een gezond lichaam.
Reden 3 : Zelf groenten kweken gaat ook over respect en opvoeding
Hoe kun je respect aanleren als je niet bewust weet wat je eet. Respect voor dieren, groenten, de natuur, eten en ook mensen ontwikkelen is moeilijk als je niet weet wat je opeet. Wat als je niet weet hoeveel energie er in eten gestopt wordt? Kinderen moeten beseffen dat eten geen evidentie is dat op de rekken van de supermarkt ligt. Als je vlees eet dan moet je weten dat dat een overleden dier is. Met een moestuin leer je alvast aan je kinderen dat eten iets is dat aandacht en liefde vergt. Naast wiskunde en taal zou ieder mens van in de kleuterschool eten leren kweken. Groenten kweken is biologie, aardrijkskunde, geschiedenis, management, ... en je leert heel wat sociale vaardigheden.
Reden 4 : Een moestuin aanleggen is vrienden maken
In 2014 startte ik een grotere moestuin iets verder in mijn straat. Het is een lang smal stuk dat 50 meter langs een voetpad loopt. Kinderen staan aan de groene afsluiting te wijzen naar mijn kippen, als ik op tijd ben stop ik hun een vers gelegd eitje toe. Mensen houden halt om een praatje te slaan. Sommige maken hiervoor speciaal een ommetje. Over groenten kweken heeft iedereen een verhaal. "Bij ons thuis vroeger kweekten we pompoenen op de mesthoop... ". Dat vertelde een man die stopte met zijn fiets me. Mijn Poolse buurman kent alle namen van mijn groenten en maait het onkruid langs mijn afsluiting weg.
Via de Facebook-groep Moestuin leerde ik mensen kennen uit mijn buurt waarmee ik tips, zaden, planten en eten uitwissel. In tijden waar we steeds meer aan ons zelf denken (en soms kunnen we niet anders) is de moestuin een brug om weer meer sociaal te zijn. Na ons werk zijn mijn vrouw en ik moe. De poort gaat dicht en we komen niet meer buiten. Maar op zaterdagvoormiddag en op mooie lente- en zomeravonden trekken we naar de moestuin.
Reden 5 - De aanleg van een moestuin is goed voor het milieu
Onlangs zag ik in de supermarkt een plantje basilicum uit Senegal. Ik dacht dat basilicum uit Italië kwam. Of beter nog, dat ik basilicum eigenlijk zelf eet het ogenblik dat ze in mijn tuin groeit. Of ik neem in de winter een strooibusje dat ik vulde met zelf gedroogde basilicum. Vol hartelijke en goede bedoelingen vind je op de dienborden met hapjes tijdens de feestdagen tomaat mozzarella met een vers blaadje basilicum op een spiesje. Op een ogenblik dat basilicum in ons klimaat geen kans maakt. Mensen zijn gewend dat er het jaar door verse groenten in de supermarkt aanwezig zijn. Mensen die voeling hebben met de natuur en zijn seizoenen weten beter. Met zijn allen kunnen we er voor zorgen dat we veel minder vervuilen. Dat we voor een tomaat in juli tot oktober maar 20 meter ver in de tuin moeten en dat deze in november tot juni niet met een vliegtuig uit Marokko moeten aangevlogen worden. Dat verspilt energie. Vanuit onze eigen groenten tuin nabij ons huis kunnen we heel veel bijdragen tot de grote uitdagingen waar onze planeet voorstaat.
Je moestuin starten, maak eerst 3 cruciale keuzes
Keuze 1 : Kies hoe groot je met je moestuin wilt beginnen
Als je in de volle grond wilt kweken (dus niet in potten of moestuinbakken), is een moestuin tot 25 m² een haalbare grootte. Je kunt beter trots zijn op een kleine tuin dan gefrustreerd en overweldigd raken door een grote. Kweek enkel wat je lekker vindt en niet meer gewassen dan je kunt eten. Heb je meer ruimte ter beschikking, overweeg dan ook vaste planten. Dat zijn planten die je zonder al te veel werk elk jaar eten of mooie kleuren geven. Denk maar aan fruitbomen, kleinfruit, lavendel of tulpenbollen.
Als je het begin van een moestuin slim aanpakt, zul je versteld staan van de hoeveelheid voedsel je kunt eten uit eigen tuin. Over een goede planning lees je hier alles : Zaaikalender VS oogstkalender - Doordacht je moestuin plannen in 4 stappen
Mijn moestuin groeide van 20 m² in 2015 naar 1100 m² in 2023. Onder glas of folie begon ik in 2016 met een kasje van 5 m² (zie foto). Dankzij mijn passie voor de moestuin en bedrijf kon ik in 2018 en 2023 nog twee keer een grotere serre plaatsen. De ruimte groeide mee met de voldoening die ik haalde uit wroeten in de aarde in functie van zelf eten weken. Die gedachte sluit heel nauw aan bij wie ik ben.
Keuze 2 als je een moestuin wilt starten : Kies de juiste locatie
Soms heb je door plaatsgebrek geen keuze maar als je zelf nog keuzes kunt maken, geef ik je graag mijn tips mee. Een goede plek voor je moestuin is absoluut essentieel.
Kies een zonnige plek om je moestuin te beginnen
De meeste groenten hebben dagelijks 6 tot 8 uur direct zonlicht nodig. Een klein aantal groenten (vooral bladgroenten) verkiezen schaduw.
- 3 - 4 uur zon. Dit is het minimum! Vooral bladgewassen doen het goed in schaduw (pluksla, kropsla, veldsla, spinazie, rucola, ijsbergsla, ..)
- 5 - 6 uur zon. Een goede plaats voor wortelgewassen zoals wortelen, radijsjes, bieten, uien maar ook aardappelen en kolen, naast de bladgewassen.
- 7 - 8 uur zon. Ideaal voor het kweken van vruchtgewassen zoals tomaten, paprika's, pompoen, komkommers en ook bonen en bloemen.
Kies voor de aanleg van je moestuin een plek die ietwat beschut is en niet te winderig is :
Vermijd plekken met sterke windinval. In een moestuin die niet beschut is en waar de wind onbelemmerd over raast, zal je bodem sneller uitdrogen. Een strakke wind kan ook jonge plantjes omver blazen of bestuivers, die helpen bij de vruchtzetting van planten, weerhouden van hun werk. Je wilt ook niet planten op een plek waar veel gelopen wordt of die gemakkelijk overstroomt. Plant op een plek waar Goudlokje zou glimlachen - ergens waar het "precies goed" is.
Als je moestuin geen of weinig schutting heeft, kun je ervoor kiezen om haagplanten of een rij laagstam fruitbomen aan te planten. Heb je ruimte genoeg dan kun je aan de buitenkant een haag aanplanten en daarvoor je fruitbomen. Maar laagstam fruitbomen alleen helpt ook al heel erg om de wind te breken. Zo zorg je voor een natuurlijke beschutting en kan je heerlijk fruit uit eigen tuin plukken.
Keuze 3 : Starten met een moestuin ? Kies ervoor om je bodem te verbeteren of niet:
Een goede bodem voor je planten is te vergelijken de schoenen die jij draagt. Als ze gekneld zitten of net te los dan loopt dat niet echt makkelijk. Een te compacte grond zal de groei van het wortelgestel van je planten bemoeilijken. In te losse grond zullen de wortels van je planten te weinig kunnen nestelen en ook het water zal te snel wegvloeien.
Als je slecht gedraineerde en/of zware grond hebt (leem of klei) waar water zich ophoopt, dan kun je beter een moestuin beginnen in verhoogd bedden. Daar kun je een meer luchtige grond inbrengen en mengen met de aanwezige zware tuingrond voor een betere drainage.
Heb je veel stenen in de grond, bewerk je bodem dan met een spade of woelvork en verwijder de stenen. Die belemmeren de wortelgroei en zorgen ervoor dat je planten algemeen minder sterk zullen zijn. Hier en daar een steentje kan uiteraard geen kwaad.
Aarde, bodem, je moestuingrond, zorgen voor genoeg lucht in je grond, ... zit best wel ingewikkeld in elkaar. In mijn gratis E-book: GRATIS biologische moestuin E-book Lees de 5 fundamenten van je moestuin schreef ik in heel eenvoudige taal alles wat je moet weten over een gezonde bodem. Een moestuin aanleggen en je eerste groenten met succes kweken gaat zoveel makkelijker als je weet wat er zich onder het bodemoppervlak afspeelt.
In deze video geef ik wat uitleg over de grondvoorbereiding :
Ontwerp de moestuin die je wilt beginnen
Wanneer je de locatie van je moestuin bepaald hebt, kan je aan de slag met het ontwerp van je moestuin. Ga je voor moestuinieren in volle grond? Of kies je voor moestuinieren in verhoogde bedden of een moestuin in bakken? En waar voorzie je je paden of let je best op? In dit hoofdstuk probeer ik je op deze vragen een antwoord te bieden.
Een moestuin ontwerpen: Zorg dat je overal makkelijk bij kunt
Hoe groot je tuin ook is: Zorg ervoor dat je overal gemakkelijk bij kunt zodat je je grond op een comfortabele manier kunt wieden, je planten verzorgen en natuurlijk ook oogsten. Zorg ervoor dat je het midden van je groentebed gemakkelijk kunt bereiken zonder op de grond te stappen. In het algemeen is een moestuinbed rechthoekig van vorm en ongeveer 1,25 meter breed. Het liefst maak je een moestuinbed niet langer dan 5 meter. Zo kan je heel praktisch werken in je moestuin zonder telkens lange afstanden om te moeten lopen wanneer je bv. aan het oogsten of aan het wieden bent.
Paden zijn onmisbaar in het ontwerp van je moestuin
Om je moestuinbedden gemakkelijk te bereiken heb je natuurlijk ook paden nodig. Als je beperkt bent in ruimte, zijn de paden wellicht het eerste waar je plaats wilt op besparen. Vergis je niet, paden zorgen er voor dat je alles in je moestuin vlot kan bereiken. Hou rekening met de breedte van je kruiwagen of grasmaaier als je de plaats voor je paden kiest. Zo zorg je dat je overal gemakkelijk met je kruiwagen bij kan. Ideaal als je grotere (hoeveelheden) groentes wilt oogsten zoals bv aardappelen of als je compost wilt aanbrengen in het voor- of najaar. Standaard is een pad ongeveer 50 cm breed.
Bepaal het aantal moestuinbedden in je ontwerp
Uit hoeveel moestuinbedden zal je moestuin bestaan? Het antwoord op deze vraag hangt af van de manier waarop je wilt moestuinieren. Iedere plant neemt verschillende voedingsmiddelen uit de grond en geeft andere elementen terug aan de
