Basis zaaigids: alles wat je moet weten over zaaien

Zaaien is misschien wel de mooiste manier om een tuin of moestuin tot leven te brengen. Of je nu bloemen, groenten of kruiden wilt kweken, het begint allemaal met dat kleine zaadje. Bij Plukkers hebben we al voor veel soorten specifieke kweekgidsen uitgewerkt, waarmee je precies weet hoe je jouw favoriete gewassen kunt zaaien en verzorgen. Die gidsen vind je hier. In deze blog duiken we in de basis van zaaien en leggen we belangrijke termen en technieken uit. 

Voorzaaien doe je binnenshuis of in een beschermde omgeving, zoals een propagator, kweekbak of vensterbank. Deze methode is ideaal voor planten die een lange groeiperiode nodig hebben (zoals aubergine en paprika’s), niet goed tegen koude temperaturen kunnen (zoals tomaat) of kostbaar zaad waar je veel controle over wil hebben (zoals kalettes of pluktuin bloemen).

Wanneer? Meestal tussen februari en april, afhankelijk van het gewas. 

• Je hebt een voorsprong op het seizoen.
• Je kunt meer controle houden over temperatuur en vocht.
• De plantjes zijn groter wanneer je ze uitplant. Daardoor heb je minder snel last van plagen zoals slakken die je mini zaailingen opeten. Hoe groter de planten die je in de grond stopt, hoe minder interessant ze worden. Kleine zaailingen die pas komen piepen zijn veel kwetsbaarder.

Tip: Gebruik een propagator om je zaden sneller te laten kiemen. Daarmee kun je zelfs in een koud huis consistent kweken. 

Als je binnen gaat voorzaaien, is goed licht echt een gamechanger. Zonder voldoende licht groeien je zaailingen de hoogte in op zoek naar zon, maar blijven ze slap en zwak – we noemen die types hier ook wel 'Lange Linda’s'. Gelukkig kun je dat makkelijk voorkomen met groeilampen!

• Waarom groeilampen?
  Groeilampen geven je zaailingen precies het juiste licht dat ze nodig hebben om stevig en gezond te groeien. Vooral in de winter en het vroege voorjaar, als het buiten vaak nog donker en grauw is, zijn groeilampen een lifesaver.
• Hoe gebruik je groeilampen?
  Hang de lampen zo’n 10-15 cm boven je zaailingen en laat ze elke dag 12-16 uur schijnen. Een timer kan handig zijn om niet steeds aan en uit te hoeven zetten (hoef je daar tenminste niet meer aan te denken). 

Bij direct zaaien plant je de zaden direct in de volle grond. Dit is geschikt voor gewassen die snel groeien of niet van verplanten houden, zoals wortels, radijsjes en zonnebloemen.

Wanneer? Vanaf april/mei, zodra de grond opwarmt en niet meer bevroren is. 

• Het kost minder tijd en materiaal.
• De planten ontwikkelen sterke wortels vanaf het begin. 

Biologische zaden zijn geteeld zonder chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Ze zijn vaak sterker en beter aangepast aan natuurlijke omstandigheden. Het keurmerk 'biologisch' geeft aan dat het zaad voldoet aan strenge eisen voor duurzaamheid en biodiversiteit. 

De zaaidiepte bepaalt hoe diep je een zaadje in de grond stopt. Dit verschilt per plant; sommige zaden hebben meer grond nodig dan andere. Een handige vuistregel is om het zaadje ongeveer 2 keer zo diep te planten als het zelf dik is. 

Licht-, donker- en koudekiemers – klinkt misschien ingewikkeld, maar het is eigenlijk heel simpel als je weet hoe het werkt!

• Lichtkiemers houden van zonlicht. Zaai ze dus gewoon op de grond en bedek ze niet. Druk ze licht aan zodat ze goed contact maken met de aarde, maar laat ze lekker in het licht liggen om te ontkiemen.
• Donkerkiemers hebben geen licht nodig om te groeien, ze willen juist een beetje privacy. Zaai ze en bedek ze daarna met een dun laagje aarde, zodat ze in het donker kunnen kiemen.
• Koudekiemers zijn zaden die eerst een koude periode nodig hebben om te ontkiemen. In de natuur wachten ze de winter af, maar als tuinder kun je dat nabootsen door de zaden een tijdje in de koelkast of diepvries te leggen. Na een paar weken haal je ze weer uit de kou en zaai je ze op een warme plek. 

• Plantafstand: De ruimte tussen individuele planten. Bijvoorbeeld 30 cm tussen kolen.
• Rijafstand: De ruimte tussen rijen gewassen. Bijvoorbeeld 50 cm tussen rijen bonen.

Deze afstanden zorgen ervoor dat planten voldoende licht, lucht en voeding krijgen. 

De standplaats is de plek waar je het gewas het beste kunt laten groeien. Sommige planten hebben veel zon nodig (bijvoorbeeld tomaten), terwijl andere liever halfschaduw hebben (zoals spinazie). Controleer ook of de grond geschikt is; in goed doorlatende grond zaaien is voor veel gewassen een must. 

De uiteindelijke hoogte van de plant kan belangrijk zijn voor je planning. Hoge gewassen, zoals zonnebloemen, zet je het beste aan de achterkant van je tuin of moestuin, zodat ze lager groeiende planten niet in de schaduw zetten.

De mogelijkheden om te zaaien zijn eindeloos! Van klassieke bakjes en zaaitrays tot creatieve hergebruikers – denk aan lege wc-rolletjes of druivenbakjes. Alles wat zaaigrond vasthoudt en een tweede leven krijgt, is prima! Kijk rond in huis, wie weet heb je al je perfecte zaaioplossing liggen.

Gaten onderin je zaaibakje zijn heel belangrijk! Ze zorgen ervoor dat overtollig water kan weglopen, wat wortelrot voorkomt. Zonder gaten blijft het water vaak staan, en dat kan schadelijk zijn voor je zaailingen. Als ervaren tuinier kun je misschien zonder, omdat je goed aanvoelt wat je planten nodig hebben. Maar als beginner zijn drainagegaten echt de beste oplossing!

Wij zaaien al jaren in zaaitrays, en het scheelt zoveel werk bij het verspenen! Het idee is simpel: je legt één of twee zaden per cel of plug, waardoor de kans van slagen groter is. Kiemen beide zaden? Dan houd je de sterkste over – ja, dat is soms een beetje pijnlijk, maar het is voor de gezondheid van de plant. Het grote voordeel van zaaitrays is dat je de wortels van je zaailingen niet verstoren hoeft bij het verpotten, waardoor ze sneller verder kunnen groeien!

Voor het zaaien is het beste om zaai- en stekgrond te gebruiken, en voor het verspenen en verpotten potgrond. Zaaigrond is luchtiger en beter doorlatend dan potgrond, die meer vocht vasthoudt en rijker is aan meststoffen. Dat betekent niet dat zaaien in potgrond onmogelijk is; voor sommige planten, zoals pompoenen en courgettes, werkt het prima. Voor de meer delicate zaden is een luchtigere zaaigrond echter meestal de beste keuze.