Prei kweken in 3 seizoenen : Zomer, herfst en winter 15 kweektips

Zelf prei kweken is een waar genot voor elke tuinier. Met de keuze uit verschillende rassen kun je het hele jaar door genieten van deze veelzijdige groente. Of je nu kiest voor zomer-, herfst- of winterprei, elk ras heeft zijn eigen unieke smaak en structuur, waardoor je altijd iets nieuws in de keuken kunt proberen. Prei is niet alleen lekker, maar ook bijzonder gezond: het zit boordevol mineralen en andere waardevolle voedingsstoffen die je gezin extra kracht geven. 

De kwaliteit van zelf gekweekte prei uit eigen bodem met veel compost, organisch materiaal en humus is zoals Champions League vergelijken met amateurvoetbal klasse D. Het is hetzelfde 'spelletje' maar toch niet te vergelijken. Je kunt jonge prei klaarmaken als asperges en in de bruisende boter gebakken. De lekkere witte schachten van volwassen prei kun je heerlijk gestoofd eten en het blauwgroene gedeelte van de preiplant geeft dan weer smaak aan iedere groentebouillon of soep. Prei kweken is makkelijk. Je kunt prei zaaien met tussenpauzen van januari tot april en preiplanten oogsten van eind augustus doorheen de winter tot februari.

Zoals de meeste andere groenten, oogst je betere, mooiere preien in een zonnige positie met grond die propvol organisch materiaal, compost en humus zit. Volg hier de verschillende basisprincipes van prei kweken.

Je kunt prei kweken in drie verschillende teelten: zomer-, herfst- en winterprei. De jonge preiplanten uit zaad voorkweken duurt bij alle teelten 80-90 dagen. Voor een goed teeltschema is het belangrijk om te weten dat de groeiduur na het planten enorm varieert. 

Zomerprei is klaar in 80 tot 100 dagen, herfstprei doet er 80-180 dagen over en is geschikt voor de late herfst, en de winterprei blijft zo een 180-300 dagen in je moestuin. 

Herfst- en winterprei kun je oogsten tot het einde van de winter. Heb je aan de late gezaaid en uitgeplant, kan het zijn dat je prei voor de winter nog te klein is.  Geen nood, na de winter groeit de prei weer verder en heb je heel vroeg op het seizoen nog winterprei.  

Prei kan worden voorgezaaid in een bak onder glas, wat vooral handig is in de vroege teelt. 

Prei is nauw verwant met de ui-soorten (allium) en geeft toe, de geur van een vers opengesneden prei … lijkt inderdaad een beetje op ui. En soms als je prei schoonmaakt wordt je spontaan emotioneel en komen de tranen je in de ogen.

Prei bloeit meestal pas in het tweede jaar, maar onder bepaalde omstandigheden kan de plant al in het eerste jaar doorschieten en bloeien. Dit gebeurt wel vaker bij een gebrek aan voeding, een goede bodemstructuur of water.  Die drie gebreken zijn belangrijk om te voorkomen voor een goede oogst.

Winterprei overwintert in de sneeuw

Hier een korte opsomming van de voedingswaarden in 100 gram prei :

• 130 kilojoules
• 2 gr eiwit
• 0,3 gr vet
• 5 gr koolhydraten
• 250 mg kalium
• 5 mg natrium
• 60 mg calcium
• 1 mg ijzer
• 30 mg fosfor

De gehaltes van de vitamines en voedingsstoffen variëren enorm tussen de witte en groene delen van de prei. Waarbij in de groene delen de meeste vitamines voorkomen. Gooi ze dus niet weg in de keuken maar verwerk ze in een stevige soep. Hmmm, heerlijk om te drinken als je even pauze neemt in de moestuin. Je kunt er meteen weer tegenaan.

De grond moet goed los zijn, dus goede toegang van lucht en goed vochthoudend. Prei vraagt om een diep losgemaakte grond, een vaste laag is altijd ongewenst. De wortels van prei zitten voor 65% in de bovenste 25 cm, 25% in laag 25-50 en 10% lager dan 50 cm. Ook zandgrond is prima voor prei, als het maar voldoende vocht kan vasthouden. In zandgrond kun je best uit de voeten met een woelvork, in zwaardere grond kun je er voor kiezen om diep te spitten als je daar de zin voor hebt.  Zware kleigrond kun je steeds lichter maken met 2 kilo lavagruis per m² die je goed inwerkt. 

De ideale zuurtegraad voor prei is een pH tussen de 5,8 en 6,8 en een humus-percentage van 5% tot 8%. Prei kan goed groeien op alle soorten grond, maar geeft de voorkeur aan losse, vochthoudende grond.

Prei heeft voorkeur voor grond met oude kracht. Dat is grond die rijk is aan organisch materiaal en waar zonder nieuwe bemesting toch preigroei mogelijk is. Stikstof komt dan beschikbaar door afbraak van de al aanwezige organische stof in de bodem. Dit bekom je door groenbemesting in te zaaien in het jaar voorafgaand aan de preiteelt. Of je kunt ook in het najaar een laagje rijke compost aanbrengen in het bed waar je het jaar dat volgt prei gaat kweken. 

Prei houdt van goed bemeste grond met veel organisch materiaal. Kun je beschikken over stalmest van koeien in het najaar, dan kun je ongeveer 1 kruiwagen stalmest per 15 m2 uitvoeren voor de winter. Onverteerd organisch materiaal moet altijd ruim van te voren ondergewerkt worden. Prei groeit minder goed als er in het voorjaar onverteerde stalmest of veel plantenresten in de grond gebracht wordt. Heb je geen stalmest ter beschikking, kun je ook compost aanschaffen via de webwinkel van Plukkers.

Als de prei wat licht van kleur wordt, moet er een extra stikstof houdende bemesting toegevoegd worden, bloedmeel is hier uitstekend voor. Prei houd er ook van dat tijdens het groeien het meerdere keren wat extra bemest wordt. Vooral op zandgrond is dit belangrijk. Heb je houtas beschikbaar dan kun je dit ook voor het poten van de planten over de grond strooien en inwerken. Prei vind wat extra kalium fijn. Je kunt ook Vinassekali gebruiken als je geen propere houtas ter beschikking hebt.

Er kunnen 3 periodes van zaaien onderscheiden worden. Ook prei kan, net als andere gewassen, op verschillende manieren gezaaid worden. Begin januari, binnenshuis bij warmte, wordt de zomerprei gezaaid (groeilampen zijn hier handig om goed op te kweken). Je kunt hiervoor een deeproot tray met 45 van 9 cm diep gebruiken om de zaadjes te scheiden en de jonge plantjes later gemakkelijk te verplaatsen. Ook is het mogelijk om prei in een pot binnenshuis op te kweken, wat vooral handig is als je weinig ruimte hebt. Dun zaaien is belangrijk zodat jonge plantjes voldoende ruimte hebben om te kiemen. Houd het zaaibed onkruidvrij voor een betere groei van prei. In maart, buiten onder platglas of tunnel, zaai je voor de herfstprei en in april buiten voor de winterprei . Let erop dat prei minimaal acht uur fel zonlicht per dag nodig heeft voor een goede groei. 

De zomerprei wordt in maart gepoot als ze 3 á 4 mm dik zijn. En de andere (herfst en winter) prei wordt gepoot 13 weken na het zaaien (+/- 90 dagen, zie eerder in dit artikel). De planten moeten dan ongeveer 6 mm dik zijn. Elke week afwijking van de 13 weken kost ongeveer 5% opbrengst! Het zaadverbruik is ongeveer 3 gram zaad per m2.

Er bestaat een misverstand rond het uitplanten van prei. Voor het poten beslissen veel moestuiniers om de preiplanten in te korten. Niet doen! Niet de bladeren en niet de wortels. Dit geeft altijd een mindere opbrengst! Natuurlijk zal er gezegd worden ‘ik krijg altijd mooie prei na het inkorten’, maar als de planten niet ingekort waren dan zou de opbrengst altijd ongeveer 10% hoger geweest zijn. Alleen zie je dat niet aan één prei. Doe eens de test, je zult versteld staan. Wanneer de jonge stengeltjes zomerprei 4 tot 6 weken oud zijn, is het tijd om ze uit te planten. Bij winter en herfstprei is dat na 3 maanden ongeveer.

Prei poten kan op verschillende manieren. Enerzijds kun je prei poten in ponsgaten van 15-21 cm diep, doorsnede maximaal 3,5 cm. De plantafstanden die je best aanhoudt zijn 25 cm afstand tussen de rijen en 10 cm afstand tussen de planten (zomerprei) en 45 cm tussen de rijen en 15 cm tussen de planten (herst- en winterprei). Controleer eventueel twee keer de afstand bij het uitplanten, zeker als je verschillende rassen gebruikt, want soms kun je twee keer zoveel planten per meter zetten afhankelijk van het ras. De ponsgaten kun je maken met een preiplanter. Een preiplanter zorgt er voor dat het planten zeer snel en moeiteloos gaat. Het hart van de prei moet dan net boven de grond blijven.

Belangrijk is wel dat je na het poten in de ponsgaten de planten aangiet met water tot je ziet dat de aarde rondom het plantgat goed dicht spoelt. Eventueel kun je na het poten extra water geven als het erg droog is.

Prei doet het goed in combinatie met wortelen, selderij of ui in de moestuin. Zo’n combinatie kan helpen plagen te voorkomen en de groei te bevorderen.

Prei water geven is heel belangrijk

Prei stelt hoge eisen aan de waterhuishouding! Enkele dagen wateroverlast geeft al duidelijk slechtere prei en droogte is ook niet goed. prei heeft over de hele groeiperiode 380-400 mm water nodig. Water geven is dus meestal nodig. Als prei maar 220 mm krijgt zal de opbrengst zowat halveren! Bij meer dan 400 mm neemt de opbrengst ook weer af. Dus is het gebruik van eenvoudige regenmeter belangrijk, om de volumes regen in de gaten te houden. 1 mm minder water geeft 20 gram minder prei per m2. Geef na het planten meteen 10 mm op 10 liter water per m² of giet bij de ponsgaten 100 ml per ponsgat. Heb je dus geen overvloed aan water op je moestuin, kies dan eerder voor ponsgaten met een preiplanter in plaats van poten met de hand.

Het beregenen moet goed over de hele periode verdeeld worden, niet één keer veel water geven en dan stoppen voor een tijd. Je mag ook zeker niet wachten tot de grond droog is. Er is een eenvoudig testje. Je kunt weten wanneer je water moet geven bij zandgrond wanneer de grond nog iets vochtig aanvoelt op een diepte van 25 cm diepte. Dat is de diepte waar het grootste deel van je wortels zitten. Bij zavelgrond of leemgrond moet je nog worstjes kunnen kneden. Na september hoef je geen water meer te geven.

Tip ! De eerste 2 mm bij het water geven verdampt meteen en daar heb je dus niets aan. Het beste is om tussen de 10 en 15 mm water per keer te geven in kleine druppels. In plantgaten is dat 100 tot 150 ml, als je de volledige oppervlakte begiet is dat 10 tot 15 liter per vierkante meter.

Een systeem dat je op rozen zet wat betreft water geven is een irrigatiesysteem met zweetslangen of druppelslangen. In dit artikel lees je hoe je het eenvoudig kunt aanleggen. 

Prei aanaarden is aarde van naast de rij gepote prei ophogen naar de basis van je prei. Zo krijg je langere witte schachten aan je prei, zeggen velen. Maar prei aanaarden wordt door veel doorgewinterde moestuiniers ook sterk afgeraden. Door een heuvelrug te maken waar je prei staat, komt er veel aarde tussen de bladeren van je prei te zitten. Veel telers in de moestuin zeggen me ook dat je schachten wel langer worden bij aanaarden, maar dat ze ook minder dik worden. Dus dat je winst in de hoogte verloren gaat in de dikte van je prei.

De waarheid zal wel ergens in het midden liggen en ik ben er van overtuigd dat als je nu aanaardt of niet, je steeds mooie prei kunt kunt kweken met de instructies uit dit artikel. Ik zal dit jaar niet aanaarden, ik heb veel last van de mineervlieg en preimot dus hoe minder ik mijn insectengaas moet opheffen, hoe beter.

Prei groeit het beste als je rekening houdt met wisselteelt in je moestuin. Dit betekent dat je prei elk jaar op een andere plek zet, zodat de grond niet uitgeput raakt en ziektes minder kans krijgen om zich op te bouwen. Omdat prei een tweejarige plant is, kan het in het tweede jaar in zaad schieten als je het laat staan, wat je liever voorkomt. Voorkom het doorschieten van prei door de juiste soorten te zaaien en op het juiste moment te planten. Door wisselteelt toe te passen, zorg je ervoor dat de prei elk seizoen weer optimaal groeit en dat de bodemstructuur gezond blijft. Het voorkomt ook dat plagen en schimmels zich in de grond nestelen en het volgende jaar opnieuw toeslaan. Een goede wisselteelt van 4 tot 5 jaar voor leden uit de Lookfamilie helpt ook bij het bestrijden van plagen. Zorg er dus voor dat prei pas na minimaal twee jaar weer op dezelfde plek komt te staan. Zo haal je het beste resultaat uit je grond en blijft je prei sterk en gezond.

Prei zet je dus in het kolenbed van het jaar ervoor en na prei kun je vruchtgewassen zoals courgetten, pompoen of artisjokken kweken.  Lees hier meer over wisselteelt in de moestuin :  

Je mag er niet aan denken de prei, die je sinds januari verzorgde als je eigen kinderen, ten prooi zou vallen aan ziektes of aantastingen. Prei is een gewas dat in de reguliere tuinbouw veel wordt bespoten om goede prei te kunnen oogsten. Op de moestuin is het juist een gewas dat weinig last heeft van allerlei aantastingen en daarom ook uitermate geschikt is om in een moestuin voor eigen gebruik te telen. Toch kan prei worden aangevallen door de uienvlieg, die de planten bij de voet en het hart aantast. Het is daarom belangrijk om preventieve maatregelen te nemen.

Ook preimot en preivlieg zijn beestjes die prei behoorlijk kunnen beschadigen. Zie je dat je prei niet groeit of zie je bij het oogsten gangetjes in de schachten dan heb je waarschijnlijk bezoek gehad van beestjes. Heb je daar veel last van, dan kun je het beste onder insectengaas telen. Doordat de preivlieg in de grond verpopt, kunnen ze dus al onder het insectengaas zitten als ze uitkomen en alsnog schade veroorzaken. Plaats je insectengaas dus op tijd. Kies voor een zeer fijn gaas voor prei. De gaatjes van het preigaas in onze webwinkel zijn 0,27mm x 0,77mm.

Voor de bestrijding van plagen en ziekten bij prei is het belangrijk om zowel preventieve als natuurlijke methoden toe te passen. Zorg ervoor dat je aangetast plantmateriaal direct verwijdert en wisselteelt toepast om ziekteverspreiding te voorkomen. Nuttige insecten, zoals sluipwespen en loopkevers, kunnen helpen bij de biologische bestrijding van plagen zoals rupsen en preimot. Door het stimuleren van deze insecten in je tuin, houd je plagen beter onder controle zonder chemische middelen.

De rupsen van depreimot kun je verdrinken. Op hun weg naar beneden verdrinken ze in de oksels van de preibladeren als daar water in is blijven staan. Bijvoorbeeld door regen, maar natuurlijk ook door het begieten van de planten. Trips en uienmineervlieg kunnen wel op prei komen, maar je hebt er niet veel last van.

Van de schimmelziekten die kunnen voorkomen, zoals purpervlekkenziekte, rozerot en roest is roest het meest zichtbaar. Lookroest is een schimmelziekte die vooral voorkomt bij prei en zich verspreidt tijdens vochtig weer. Als het gaat vriezen verdwijnt roest weer. Maar als je een vroege (augustus) aantasting hebt, kan het er wel voor zorgen dat de planten slecht groeien en zelfs doodgaan. Roest kun je voorkomen door open te beplanten (niet dicht bij elkaar), niet te veel stikstof en voldoende kalium. 

Maar vooral hygiëne is belangrijk. Zorg dat er geen besmette planten op tuin overwinteren en gooi preiafval met roest bij het groenafval en niet op composthoop. De andere twee schimmelziekten purpervlekkenziekte en rozerot kun je als particulier niet echt bestrijden. Zorg voor gezonde planten en goede teeltwisseling, meestal heb je er dan geen erge last van.

In 2017 filmde ik mijn teelt zomerprei van zaad tot oogst. Je ziet in de verschillende fases van de teelt wat er gebeurt. Maar zoals iedere moestuinier heb ik weer al heel wat bijgeleerd dat ik dit jaar zeker anders zou doen.

Prei oogsten vraagt om het juiste moment en een zorgvuldige aanpak. Zodra de stengels een mooie dikte en lengte hebben bereikt, meestal rond de 20 cm lang en vanaf 2 cm (zomerprei) tot wel 6 cm (winterprei) dik, is het tijd om te oogsten. 

Gebruik bij voorkeur een spitvork om de prei uit de grond te halen. Steek de spitvork naast de prei in de grond en duw voorzichtig, zodat je de wortels niet beschadigt. Bij losse grond kun je de prei vaak eenvoudig met de hand uit de grond trekken, ook wel 'grond trekken' genoemd, terwijl je bij stevige grond een spitvork gebruikt om de plant los te maken voordat je deze verwijdert. Trek de prei er vervolgens rustig uit, waarbij je let op het behoud van de lange witte stengel. Door deze techniek toe te passen, blijft de prei stevig en kun je hem direct verwerken in de keuken. Oogst bij voorkeur op een droog moment, zodat de aarde minder aan de wortels blijft kleven en je de prei makkelijker schoonmaakt. Zo zorg je voor het beste resultaat en blijft de kwaliteit van je prei optimaal.

Prei kun je – afhankelijk van de oogsttijd en je doel – op verschillende manieren bewaren. Omdat je eigen gekweekte prei meestal vers van het veld komt, loont het de moeite om hem slim te bewaren zodat je er zo lang mogelijk van kunt genieten.

• In de koelkast : verse prei blijft 1 à 2 weken goed in de groentelade. Wikkel hem losjes in een vochtige doek of bewaar in een geperforeerde plastic zak om uitdroging te voorkomen.
• In een kelder of bak met zand : traditioneel kan prei rechtop in licht vochtige zandbakken of aarde in een koele, donkere ruimte (0–5 °C) worden ingekuild. Zo blijft hij enkele weken tot maanden vers en behoudt hij zijn smaak.

Invriezen :

• Was en snijd de prei in ringen of stukken.
• Kort blancheren (2–3 minuten koken en daarna snel afkoelen in ijswater).
• Goed laten uitlekken, verpakken in diepvrieszakken of bakjes.
• Houdbaarheid: 8–12 maanden.

Drogen : in een droogoven of op lage temperatuur in de oven. Gedroogde prei is later goed te gebruiken in soepen of stoofpotten.

Fermenteren : net zoals zuurkool kun je ook prei fermenteren met zout en kruiden. Dit geeft een pittige smaak en maakt hem maanden houdbaar in weckpotten.

Winterharde rassen kun je gewoon in de grond laten tot je ze nodig hebt. Prei is behoorlijk vorstbestendig (soms tot -10 °C), al is afdekken met stro of vliesdoek handig bij strengere vorst. Zo gebruik je de grond eigenlijk als natuurlijke koelkast.

Hopelijk ben je helemaal gemotiveerd om dat preizaad in de grond te knallen. Ik start er in ieder geval binnenkort mee en hoop van jullie het zelfde. Vind je de informatie uit dit artikel waardevol, deel het dan met je vrienden en kennissen. Wie weet krijgen ze ook de moestuinmicrobe te pakken. 

De werking van de site kun je een duw in de rug geven als je beslist om in onze webwinkel je moestuinspullen aan te kopen. Veel succes met je preiteelt en graag tot een volgende.